ต้นคำไทย
ชื่อสมุนไพรไทยอื่นๆเช่น แสด,มะกายหยุม(เหนือ),คำเงาะ,คำแงะ,คำแสด,คำแฝด(กรุงเทพ),ชิติหมัก(เลย),หมากมอง(เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน),ส้มปู้,จำปู้(เขมร-สุรินทร์),ชาด,ดอกชาติ(ใต้),ต้นดอกชาตี,คำยง,ชาดี(เขมร),Annatto Tree
ชื่อวิทยาศาสตร์ของสมุนไพรไทย Bixa orellana L. วงศ์ BIXACEAE
เป็นสมุนไพรไทยไม้ยืนต้นขนาดเล็ก
ใบสมุนไพรไทยนี้ เป็นรูปไข่หรือรูปหัวใจปลายใบแหลม ขอบใบเรียบหรือเป็นคลื่น โคนใบเว้าเป็นรูปหัวใจ เส้นใบสีแดงออกจากฐาน ใบเรียงเวียนรอบลำต้น ก้านใบยาว
ดอกสมุนไพรไทยนี้ ออกเป็นช่อที่ยอด 5-10 ดอก สีขาวหรือสีชมพูอ่อน มี 5 กลีบ ดอกแยกจากกัน กลีบเลี้ยงสีเขียว 5 กลีบขนาดเล็ก และมีต่อมอยู่ที่ฐาน
ดอกคำไทย
ผลสมุนไพรไทยนี้ รูปไข่หรือกลม มีขนสีแดงสด คล้ายเงาะ ผลแก่แตก ภายในมีเมล็ดมาก
เมล็ดสมุนไพรไทยนี้ มีเปลือกหุ้มสีแดง
สรรพคุณสมุนไพรไทยนี้ต่อสุขภาพ
รากสมุนไพรไทยนี้ บำรุงโลหิต แก้แสบร้อน คัน ระงับมิให้เกิดพิษ
เปลือกรากสมุนไพรไทยนี้ แก้ไข้
เปลือกสมุนไพรไทยนี้ บำรุงโลหิต แก้ไข้ทับระดู
ใบสมุนไพรไทยนี้ ขับปัสสาวะ แก้บิด แก้ไข้ แก้โรคดีซ่าน แก้งูกัด
ดอกสมุนไพรไทยนี้ บำรุงโลหิต แก้โลหิตจาง แก้แสบร้อนคันตามผิวหนัง แก้ไตพิการ แก้พิษ แก้บิด ระงับความร้อนในร่างกาย บำรุงสมอง
ผลสมุนไพรไทยนี้ ฝาดสมาน
ขนจากผลสมุนไพรไทยนี้ ขับพยาธิ
เมล็ดสมุนไพรไทยนี้ ยาตัดไข้ แก้ลม ยาสมาน ขับปัสสาวะ แก้บิด บำรุงโลหิต แก้ไข้ทับระดู
เนื้อหุ้มเมล็ดสมุนไพรไทยนี้ ระบาย
ไม่ระบุส่วนที่ใช้ บำรุงโลหิต แก้แสบร้อนคัน ระงับมิให้เกิดพิษ บำรุงน้ำเหลืองให้ปกติ
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ต้านเชื้อแบคทีเรีย ต้านไวรัส ต้านโปรโตซัว ต้านปรสิต กดระบบประสาทส่วนกลาง ยับยั้งการหลั่งของกรดในกระเพาะอาหาร คลายกล้ามเนื้อเรียบของลำไส้ ลดความดันโลหิต ลดระดับน้ำตาลในเลือด เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด ทำให้แพ้ ยับยั้งการสร้างพรอสตาแกลนดิน ยับยั้งเอนไซม์ aldolase ยับยั้งการเจริญของเซลล์ ไล่แมลง ฆ่าแมลง ดึงดูดแมลง เร่งการงอกของพืช
การทดสอบความเป็นพิษพบว่า สารสกัดส่วนเหนือดินด้วยเอธานอล:น้ำ (1:1)มีขนาดที่ทำให้หนูถีบจักรตายครึ่งหนึ่งเท่ากับ 0.375 กรัม/กิโลกรัม เมื่อฉีดเข้าช่องท้องและมีค่า 3.8 กรัม/กิโลกรัม เมื่อฉีดเข้าใต้ผิวหนัง ขนาดของสารสกัดรากด้วยน้ำ ที่ทำให้หนูถีบจักรตายครึ่งหนึ่งมีค่า 700 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ไม่พบความเป็นพิษ
