สมุนไพรไทยกับสุขภาพ โดย…บ้านคุณหมอ

ขี้เหล็กบ้าน
ชื่ออื่นๆเช่น ขี้เหล็กหลวง(เหนือ),ขี้เหล็กใหญ่(กลาง),ยะหา(ปัตตานี),ขี้เหล็กจีหรี่(ใต้),ต้นขี้เหล็ก,Siamese cassia,Kassod tree,Thai eoppee pod
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia siamea lam.Irwin & Barneby วงศ์ LEGUMINOSAL-CAESALPINIOIDEAE
เป็นสมุนไพรไทยไม้ต้นขนาดเล็กถึงกลาง ลำต้นมักคดงอเป็นปุ่มเปลือกสีเทาถึงน้ำตาลดำ กิ่งอ่อนมีลายตามยาวและมีขนละเอีอดนุ่ม
ใบ เป็นใบประกอบยอดคู่ ใบย่อยรูปขอบขนาน ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนนุ่ม
ดอก เป็นดอกช่อสีเหลือง อยู่ตามปลายกิ่ง
ผล เป็นฝักแบนยาวขนเกลี้ยงเป็นร่องมีสีคล้ำ
เมล็ด เป็นเมล็ดรูปไข่ ยาวแบนสีน้ำตาลอ่อน เรียงตัวตามขวาง
สรรพคุณ
ราก ถ่ายพิษไข้ แก้ไข้กลับซ้ำ แก้ไข้หนาวๆร้อนๆ เจริญธาตุไฟ แก้ชักในเด็ก แก้ไข้ผิดสำแดง แก้โรคอันเป็นชิ่่่่นธาตุ แก้โรคอีนเป็นอชินธาตุ แก้โร่่่่่คอันเกี่ยวกับธาตุ แก้เหน็บชา บำรุงธาตุ
ต้น รักษาโรคผิวหนัง เป็นยาระบาย
เปลือก แก้ริดสีดวง แก้กษัย แก้พิษไข้ พิษเสมหะ ทำให้เส้นเอ็นหย่อน
กระพี้ แก้ร้อนกระสับกระส่าย แก้โลหิตอันทำให้ระส่ำระสาย ขับถ่ายโลหิตเสีย แก้กษัย แก้เส้นเอ็นพิการ แก้ไข้ บำรุงโลหิต แก้จุกกะผามม้ามย้อย แก้โลหิตขึ้นเบื้องบน คุมกำเนิด
แก่น แก้กามโรค แก้ไฟธาตุพิการ ทำให้ตัวเย็น แก้แสบตา แก้เส้น แก้กษัย ถ่ายในโรคม้ามย้อย ถ่ายโรคเหน็บชา ถ่ายพิษทั้งปวง แก้โลหิต แก้โลหิตอันทำให้ระส่ำระสายในท้อง แก้โลหิตอันทำให้แสบจักษุทวาร แก้โลหิตขึ้นเบื้องบน บำรุงโลหิต แก้โรคลม แก้โรคลมเบื้องสูงลดลง แก้ลมอันกระทำให้เย็นทั่วร่างกาย แก้พยาธิในท้องให้ตก เป็นยาระบาย ฟอกโลหิตในสตรี ขับน้ำคาวปลา ขับถ่ายโลหิตเสีย ถอนพิษผิดสำแดง แก้กร่อน แก้บวม แก้ไตพิการ ถ่ายเสมหะ แก้จุกเสียด คุมกำเนิด แก้เบาหวาน แก้โรคกำเดา
ใบ แก้ระดูขาว ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้นอนไม่หลับ เป็นยาระบาย แก้โรคเหน็บชา ถ่ายกษัย แก้โรคกำเดา ถอนพิษ แก้พยาธิ เจริญไฟธาตุ แก้สะอึก เจริญอาหาร ลดความดันโลหิตสูง ถ่ายพิษไข้ พิษเสมหะ พอกฝีมะม่วง แก้บิด
ดอก แก้นอนไม่หลับ แก้โลหิต แก้หืด แก้รังแค ผายธาตุ ขับพยาธิ เป็นยาระบาย เจริญอาหาร บำรุงประสาท
ฝัก แก้พิษไข้เพื่ิปัตตะไข้เพี่อเสมหะ
เปลือกฝัก แก้เส้นเอ็นพิการ
ทั้งห้าของสมุนไพร ถ่ายพิษกษัย ถ่ายพิษไข้ พิษเสมหะ แก้พิษทั้งปวง บำรุงน้ำดี ขับถ่ายอุจจาระ ถ่ายโลหิต
ด่างไม้สมุนไพร แก้กษัย แก้นิ่ว ขับปัสสาวะ ขับมุตกิด กัดเถาดาน กัดเสมหะ กัดเมือกมันในลำไส้ ถ่ายเส้นเอ็นให้หย่อน
ยอด แก้โรคเบาหวาน
ไม่ระบุส่วนที่ใช้ แก้เสมหะ แก้โลหิตกำเดา เจริญไฟธาตุ แก้ลมกร่อน แก้บวม แก้จุกเสียด แก้กษัย ขับถ่ายอุจจาระ บำรุงน้ำดี บำรุงโลหิต แก้โรคสตรีระดูเสีย ขับล้างโลหิต ขับปัสสาวะ แก้ไตพิการ ขับพิษโลหิต
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
กดระบบประพสาทส่วนกลาง ต้านการชัก แก้ปวด ขับปัสสาวะ ยับยั้งการหดเกร็งของลำไส้ ทำให้กล้ามเนื้อเรียบของลำไส้คลายตัว ทำให้กล้ามเนื้อเรียบคลายตัว ทำให้ระบาย ทำให้กล้ามเนื้อมดลูกคลายตัว ลดความดันโลหิต ต้านแบคทีเรีย ต้านมาเลเรีย ต้านเชื้อรา กระตุ้นเชื้อรา ฆ่าแมลง กระตุ้นการจับกลุ่มกับเม็ดเลือด
สารสกัดส่วนที่อยู่เหนือดินด้วยเอธานอลและน้ำ(1:1) และเมธานอลและน้ำ(1:1)ให้ขนาดที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่งคือ มากกว่า 1กรัม/กิโลกรัม เมื่อฉีดให้ทางหน้าท้อง