สมุนไพรไทยกับสุขภาพ โดย…บ้านคุณหมอ

กะเพรา
ชื่ออื่นๆเช่น กะเพราแดง,กะเพราขาว(กลาง),ก่ำก้อขาว,ก่ำก้อดำ,กอมก้อขาว,กอมก้อดำ(เชียงใหม่,เหนือ),ห่อตูปลู,ห่อกวอซู(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน),ผักอีตู่ไท,Holy Basil,Sacred Basil,Thai Basil
ชื่อวิทยาศาสตร์ Ocimum tenuiflorum L. วงศ์ LABIATAE (LAMIACEAE)
เป็นสมุนไพรไทยไม้พุ่มขนาดเล็ก มีความสูงประมาณ 1-4 ฟุต มีกิ่งก้านมาก และมีขนปกคลุม เนื้อไม้แข็ง มีกลิ่นหอม
ใบ เป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามเป็นคู่ๆ รูปรีหรือแกมขอบขนาน ปลายใบแหลมหรือมน ขอบใบหยักแบบฟันเลื่อย ชนิดใบสีเขียว เรียกว่า กะเพราขาว ใบสีแดงเรียกว่ากะเพราแดง ใบมีขนโดยเฉพาะส่วนที่เป็นยอดจะมีมากกว่าส่วนอื่นๆ ใบมีกลิ่นหอม
กิ่ง กิ่งก้านเป็นรูปสี่เหลี่ยม ส่วนปลายจะอ่อน
ดอก ดอกออกเป็นช่อ ตั้งขึ้นไปเป็นชั้นๆคล้ายรูปฉัตร กลีบมนรูปเกือบกลมบาน วกกลับไปทางด้านหลัง กลีบล่างยาวกว่ากลีบบน กลีบดอกกะเพราขาว มีสีขาว แต่ถ้าเป็นกะเพราแดง มีสีชมพูอมม่วง
เมล็ด เมื่อแก่หรือแห้ง จะเป็นสีดำ อยู่ข้างในหุ้มด้วยกลีบเลี้ยง
สรรพคุณ
ราก แก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ แก้จุกเสียด ขับผายลมทำให้ท้องเรอ แก้ธาตุพิการ บำรุงธาตุ เจริญไฟธาตุ ช่วยย่อยอาหาร แก้พิษตานซาง แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้ แก้หืด ไอ สะอึก แก้ท้องร่วง แก้ปวดท้อง ขับเหงื่อ ขับโลหิต แก้ลมพิษ แก้รำมะนาด แก้เสมหะ แก้หนองใน แก้ไข้มาลาเรีย
ต้น ตั้งธาตุ บำรุงธาตุ ธาตุพิการ แก้ปวดท้อง แก้ท้องขึ้นจุกเสียด ท้องร่วง แก้ลมตานซาง ขับลม ขับผายลม
ใบ บำรุงธาตุ แก้ธาตุพิการ เป็นยารักษาโรคกระเพาะ ช่วยย่อยอาหาร แก้ลมตาน ซาง แก้ปวดท้อง ท้องขึ้น อืด เฟ้อ ขับลม แก้จุกเสียดในท้อง แก้คลื่นไส้ อาเจียน อาเจียนเป็นโลหิต แก้ไอเรื้อรัง รักษาท้องอืดเฟ้อในเด็ก ธาตุไม่ปกติ ถ่ายอุจจาระเป็นสีเทา ขับผายลมในเด็ก ยาระบาย แก้เสมหะเหนียว ยาขับเสมหะ แก้โรคผิวหนัง ขับเหงื่อ แก้หลอดลมอักเสบ รักษาโรคจมูกอักเสบ ใช้ในโรคปวดข้อ โรคตับ หยอดหู แก้เจ็บหู ยาทาแก้กลากเกลื้อน แก้ปวดฟันที่เป็นรู
ดอก ตั้งธาตุ บำรุงธาตุ แก้ปวดท้อง ขับผายลม แก้ท้องอืดเฟ้อ แก้พิษตานซาง แก้ลมตานซาง
ผล ตั้งธาตุ บำรุงธาตุ แก้ปวดท้อง ขับผายลม แก้ท้องขึ้น แก้พิษตานซาง
เมล็ด ตั้งธาตุ บำรุงธาตุ แก้ปวดท้อง ขับผายลม แก้ท้องขึ้น แก้พิษตานซาง
ทั้งห้า แก้ปวดท้อง แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้พิษตานซาง ย่อยอาหาร แก้อาการปวดท้องแบบเกร็ง รักษาหูด ทาเมื่อถูกงูกัด
ไม่ระบุส่วนที่ใช้ เจริญธาตุไฟ แก้รำมะนาด แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ขับลม แก้ลมพิษ แก้หืดไอ แก้สะอึก แก้พิษตานซาง ขับเลือดลมให้กระจาย แก้ปวดท้อง แก้ลมตานซาง แก้ไข้สันนิบาต บำรุงธาตุ แก้รำมะนาด แก้ปวดฟัน แก้หูด ฆ่าแมลง
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ลดความดันโลหิต ยับยั้งการเจริญเติบโตของพืช ยับยั้งการเจริญเติบโตของราก เสริมฤทธิ์ของยานอนหลับในกลุ่มบาร์บิตูเรต ลดน้ำตาลในเลือด ต้านการชัก ต้านการเป็นพิษต่อตับ ต้านความเครียด ต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร ฆ่าแมลง ไล่ยุง ต้านเชื้อรา ต้านเชื้อแบคทีเรีย ต้านการฝังตัวของตัวอ่อน คลายกล้ามเนื้อเรียบ ลดอัตราการเต้นของหัวใจ หัวใจอ่อนตัวลง ต้านไวรัส รักษาหืด ฆ่าพยาธิ ฆ่าพยาธิไส้เดือน ต้านการสร้างอสุจิ ฆ่าอสุจิ ต้านพิษของแอมเฟตามีน ต้านยีสต์ ยับยั้งการเกิดมะเร็ง ขับปัสสาวะ ทำให้ปริมาณของเสีย เช่น โปรตีนในเลือดมาก กระตุ้นภูมิต้านทาน ยับยั้งmalic enzyme ลดพฤติกรรมธรรมชาติของสัตว์ทดลอง ทำให้ปัสสาวะมีกรดยูริคสูง ฤทธิ์ต้านพาราซิมพาเทติค ต้านฮีสตามีน ต้านการอักเสบ แก้ไข้ กระตุ้นมดลูก