สมุนไพรไทยกับสุขภาพ โดย…บ้านคุณหมอ

ชื่ออื่นๆเช่น ลมแล้ง(เหนือ),สักเกลือม,สักเคย(ปัตตานี),ชัยพฤก,ชัยพฤกษ์(กลาง),ปีอยู่,ปูโย(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน),ต้นคูน
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia fistula L. วงศ์ LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE
เป็นสมุนไพรไทยไม้ยืนต้น
ใบ เป็นช่อประกอบด้วยใบย่อย 3-8 คู่ ใบรูปไข่แกมขอบขนาน เนื้อใบเกลี้ยงค่อนข้างบาง หูใบมีขนาดเล็กและร่วงง่าย
ดอก ดอกออกเป็นช่อตามง่ามใบ 1-3 ช่อ กลีบรองดอก 5 กลีบ รูปไข่แกมรูปรี ด้านนอกมีขน กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองรูปไข่ เกสรเพศผู้ 10 อัน อับเรณูมีอันเล็ก เกสรเพศเมียและท่อเกสนมีขน
ผล เป็นฝักทรงกระบอก ฝักอ่อนสีเขียว ฝักแก่สีดำ มีเมล็ดจำนวนมาก
เมล็ด เมล็ดรูปรีแบนสีน้ำตาล
สรรพคุณ
ราก ฆ่าเชื้อคุดทะราด เป็นยาระบายท้อง รักษากลาก แก้ลงท้อง แก้ฝีเปื่อยพัง แก้บวม แก้ตัวพยาธิ แก้ตกโลหิต ขับพยาธิผิวหนัง แก้ไข้จับ ถอนพิษกาฬ
หัว แก้พิษไข้ แก้พิษเซื่องซึม แก้พิษตานซาง แก้โรคเถาดานในท้อง ทาบาดแผล กัดฝ้าหนองได้ดี
เปลือก แก้เนื้อและหนังให้ตั้งมั่น แก้ท้องร่วง สมานแผล แก้ไข้ แก้ฝีคุดทะราด แก้โรคในทรวงอก แก้ฟกบวมในท้อง แก้ปวดมวน แก้เม็ดผื่นคันตามร่างกาย แก้ตกโลหิต แก้บวม แก้พยาธิ แก้ฝีเปื่อยพัง
เปลือกเมล็ด ถอนพิษเบื่อเมา ทำให้อาเจียน
เปลือกฝัก ถอนพิษยาเบื่อเมา ทำให้อาเจียน
กระพี้ แก้รำมะนาด แก้ปวดฟัน
แก่น ขับพยาธิไส้เดือน
ใบ ขับพยาธิผิวหนัง ระบายท้อง แก้ฝี และเม็ดผื่นตามร่างกาย ฆ่าเชื้อโรคทั้งปวง
ดอก แก้ไข้ เป็นยาระบาย แก้ปวดแผลเรื้อรัง พุพอง แก้ท้องลง แก้ฝีเปื่อยพัง แก้บวม แก้ตัวพยาธิ แก้ตกโลหิต
ฝัก แก้กระหายน้ำ แก้เสมหะในอก แก้จุกเสียด แก้กำเดา แก้ร่างกายซูบผอม แก้พรรดึก ระบายพิษไข้ แก้ร้อนใน ถ่ายโลหิต ถ่ายลม ถ่ายน้ำเหลืองเสีย แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ถ่ายกษัย เส้นเอ็น แก้ลงท้อง แก้ฝีเปื่อยพัง แก้บวม แก้พยาธิ แก้ตกโลหิต
เนื้อในฝัก ช่วยขับถ่ายอุจจาระ ถ่ายเสมหะ ช่วยระบายท้องเด็ก ระบายพิษโลหิต แก้ร้อนในกระหายนำ้ ระบายท้อง บรรเทาอาการแน่นหน้าอก ฟกช้ำ ชำระน้ำดี แก้ลมเข้าข้อและขัดข้อ ถ่ายพิษไข้ ถ่ายโรคกษัย ถ่ายเส้นเอ็น
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
กระตุ้นการแบ่งตัวของเซลล์ ต้านเชื้อแบคทีเรีย ต้านเชื้อรา ต้านยีสต์ ต้านไวรัส ฆ่าพยาธิไส้เดือน ขับปัสสาวะ ฆ่าแมลง ยับยั้งการเจริญเติบโตของพืชชนิดอื่น ยับยั้งเนื้องอก ยับยั้งการฝังตัวของตัวอ่อน ลดการอักเสบ ยับยั้งพยาธิไส้เดือน ฤทธิ์เหมือนฮอร์โมนเอสโตรเจน กระตุ้นการสร้าง interferon ฤทธิ์เหมือน interferon ยับยั้งไขมันไตรกลีเซอไรด์และคอเลสเตอรอลในเลือดสูง เป็นยาระบาย ยับยั้งการก่อกลายพันธ์ุ เป็นพิษต่อเซลล์ ลดน้ำตาลในเลือด จับกลุ่มกับเม็ดเลือด ต้านเชื้อบิดมีตัว แก้ท้องเสีย ทำให้น้ำอสุจิจับตัวเป็นก้อน แก้ปวดลดไข้ ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ acid phosphatase,alkaline phosphatase และ polygalacturonase เป็นพิษต่อตัวอ่อน พบพิษในเด็กที่รับประทานส่วนต่างๆของพืชนี้เข้าไป